
Ziekenhuizen willen niet meer fuseren maar samenwerken
Twee voorgenomen fusies van ziekenhuizen zijn recentelijk gestaakt. Opvallend, na jaren van ziekenhuisfusies. Het FD kopte op 27 januari: “Fuseren is niet efficiënter en niet beter voor de zorg.” Uit onderzoek is gebleken dat fusies de zorg niet beter maken en de kosten zelfs kunnen verhogen. Het nieuwe adagium is daarom samenwerken. En het is eigenlijk ook veel logischer om samen te werken op specifieke onderdelen, of in een netwerk met andere zorgverleners. Maar hoe doe je dat dan?
Ten tijde van de fusie tussen het AMC en het VUmc in 2018 waren er al twijfels of een dergelijke concentratie wel verstandig zou zijn. In het bedrijfsleven is het al jaren een bekend gegeven dat maar 20% tot 30% van de fusies slagen. In 2017 schreven wij al een blog dat samenwerken wellicht een betere optie zou zijn. De vraag is alleen hoe je dat aanpakt. Want ook samenwerken gaat niet vanzelf en kan een complexe dynamiek hebben.
Het wordt zo makkelijk gezegd: we gaan samenwerken. “Dat is in de wereld van ecosystemen en netwerken de enige manier om vooruit te komen.” Op zichzelf een uitspraak die ik volledig kan omarmen. Maar dan wel op een professionele manier. Want ook allianties en samenwerkingsverbanden kennen ‘slechts’ een succesratio van 50%. Dat betekent dat je moet investeren in alliantievaardigheden. Dat je de organisatie moet klaarmaken om de complexiteit van samenwerken aan te kunnen.
Dit kan door te investeren in zogenaamde alliantievaardigheden. In het boek Alliance Competence Maximizing the Value of Your Partnerships van Spekman, Isabella en MacAvoy uit 2000 wordt melding gemaakt van 5 alliantievaardigheden. Gebaseerd op deze theorie hanteren wij 5 alliantievaardigheden voor organisaties.
De 5 alliantievaardigheden
Know how
Om succesvolle allianties te sluiten en te managen, is een diepgaand begrip over hoe allianties nu eigenlijk werken noodzakelijk. Je hebt te maken met verschillende belangen, verschillende culturen en identiteit, verschillende overtuigingen en een snel veranderende omgeving. Begrijpen hoe allianties in de huidige dynamische tijd werken is noodzakelijk.
Ondersteunende processen en structuur
Zoals een relatie van ons ooit zei: “samenwerken is hard werken.” En het is niet voldoende dat slechts één persoon of een klein aantal personen weet hoe het werkt. Als je samenwerking serieus neemt, dan moet het aandacht krijgen binnen de organisatie. We moeten van de mythe af dat als we een deal hebben, het daadwerkelijk samenwerken wel vanzelf gaat. Niets is minder waar.
Mindset
Een samenwerkingsmentaliteit is key. Kunnen redeneren vanuit welbegrepen eigenbelang en tegelijkertijd rekening houden met de belangen van de ander. Streven naar een win-winsituatie. Wat overigens niet betekent dat je gaat voor consensus. Nee, je blijft je eigen belangen goed bewaken en zoeken naar een overeenkomst waarin ieders belangen worden gediend. Dat betekent dat je oprecht geïnteresseerd bent in de ander, de belangen van de ander ook écht kent en constant op zoek bent naar die balans tussen ieders belangen. En op die manier bouwt aan vertrouwen.
Managementvaardigheden
Succesvol samenwerken vereist de nodige managementvaardigheden. In de eerste plaats zal de eigen organisatie gemanaged moeten worden op het gebied van communicatie, het inrichten van structuur en processen, het duidelijk maken van het belang van de samenwerking en het inrichten van de juiste rollen om die samenwerking daadwerkelijk te besturen. Maar misschien wel het meest belangrijkste is dat er moet worden omgegaan met meer onzekerheid. Samenwerken betekent per definitie dat je niet meer alles alleen bepaalt, maar een deel van je autonomie opgeeft. Managen betekent in feite beheersing en controle. Dat betekent dat de vaardigheid om deels los te laten en te vertrouwen op een ander moet worden ontwikkeld.
Leervermogen
Organisaties die succesvol zijn in samenwerken, hebben dit niet uit een boek geleerd. Alliantievaardigheden ontwikkelen betekent learning by doing. Dat betekent dus ook fouten maken. De ervaring die wordt opgedaan in dit proces moet worden geborgd en gekoesterd binnen de organisatie. En zo leiden tot een voortdurende aanscherping van de eigen strategie op het gebied van allianties. De drie vragen 1.) waarom samenwerken, 2.) waarin samenwerken en 3.) hoe samenwerken worden zo constant tegen het licht gehouden en aangepast.
De conclusie is dat met samenwerken in bijna alle gevallen hetzelfde kan worden bereikt als met fuseren, zonder daarbij je zelfstandigheid – en in de zorg de menselijke maat – te verliezen. Maar de veronderstelling dat we alleen maar hoeven te roepen dat samenwerken goed is en dat het daarmee wordt gerealiseerd, is ver bezijden de waarheid. Alliantievaardigheden zijn hierbij key succesfactoren.
Wim Witteveen
AlliantiePartners