We leven in een tijd, waarin organisaties en hun management zich moeten voorbereiden op een toekomst die ze eigenlijk niet kennen. Het definiëren van doelstellingen en het vaststellen van de juiste strategieën wordt steeds lastiger en in bepaalde bedrijfstakken zelfs onmogelijk. Organisaties worden gedwongen om steeds wendbaarder en veerkrachtiger te worden als ze hun lange termijn continuïteit willen waarborgen. 

Steeds wendbaarder en veerkrachtiger
Dit betekent ook dat je als management je enerzijds moet ontdoen van activiteiten, disciplines, afdelingen, etc. die niet direct toegevoegde waarde leveren in het realiseren van jouw doelstellingen. En anderzijds bereid moet zijn te accepteren dat er buiten jouw organisatie partijen zijn die bepaalde aspecten van jouw bedrijfsvoering veel beter kunnen dan jijzelf. Al is het maar vanuit (scope of) economieën of vaardigheden. 

Doe ik het alleen of in samenwerkingsverband met diverse partijen?

Het is dan ook niet verwonderlijk dat steeds meer organisaties overgaan tot deze overweging die soms heel ver kunnen gaan. Zelfs zo ver, dat je als organisatie de volgende vragen gaat stellen: Waar wil ik me in de toekomst voor laten betalen? Heb ik de juiste competenties in huis om dat zelf te doen? Of moet ik additionele competenties in huis halen? Ga ik dat extern opzoeken? Doe ik het alleen of in samenwerkingsverband met de diverse partijen?

Cruciale keuze voor organisaties
We gaan dus steeds meer naar een collaboratieve economie en op netwerken gebaseerde structuren (ecosystemen). Een cruciale keuze voor organisaties in de huidige zakenwereld is dan ook 

initiëren of participeren in een ecosysteem?

Deze keuze is allesbehalve triviaal en heeft grote gevolgen voor de toekomst van een organisatie. 

Initiëren

Het initiëren van een ecosysteem is zeer verleidelijk. Afgelopen jaren hebben tal van organisaties aangetoond hoe lucratief het kan zijn om een ecosysteem zelf te initiëren. Een ecosysteem waarin andere organisaties en individuen kunnen participeren om gezamenlijk een beoogde waarde-propositie waar te maken. 

Een aantal voordelen die wij in de praktijk zien

1. In Control. Door een ecosysteem zelf te initiëren, behoud je de controle over de spelregels. Dit betekent dat je als initiërende organisatie de waardeverdeling, de toegang van partners en de richting van het ecosysteem kunt sturen.
2. Inkomsten. Door het eigendom en de regie over het ecosysteem kun je inkomsten genereren, bijvoorbeeld via transactiekosten, advertenties of premiumdiensten.
3. Branding. Als initiatiefnemer van een ecosysteem positioneer je jouw eigen organisatie als een leider in de markt.

Maar er zijn ook risico’s:

1. Hoge investering. Het opzetten van een ecosysteem vergt aanzienlijke financiële middelen, inspanning, tijd, etc. 
2. Wie het eerst komt, wie het eerst maalt? Het is een uitdaging om nieuwe partners te vinden die unieke competenties hebben en van cruciale toegevoegde waarde kunnen zijn. Vooral als er al gevestigde ecosystemen in de markt zijn, waar reeds een aantal partijen in participeren. 
3. Complexiteit. Het managen van een ecosysteem – met diverse stakeholders en belangen, maar ook diverse doelstellingen – kan complex en uitdagend zijn. Heb je als initiërende partij de competenties om de verschillende samenwerkingen in het ecosysteem op de juiste wijze aan elkaar te verbinden? Laat staan te managen… 

Participeren

Voor organisaties die ervoor kiezen om te participeren in bestaande ecosystemen, zijn er ook duidelijke voordelen:

1. Snelheid: Je kunt snel toegang krijgen tot klanten, middelen en partners zonder zware initiële investeringen.
2. Flexibiliteit: Je kunt deelnemen aan meerdere ecosystemen tegelijk, waardoor je risico’s worden gespreid. Dit impliceert ook, dat je in verschillende ecosystemen waarschijnlijk ook een andere rol en bijdrage zal hebben. Dit geeft ook een boost aan de ontwikkeling van de organisatie en haar mensen. 
3. Leren. Door te participeren in bestaande ecosystemen en samenwerken met andere partijen (al dan niet branche-vreemde) kan er op een zeer positieve wijze uitwisseling plaatsvinden van best practices en geleerde lessen. Hiervoor zullen wel uitwisselingsroutines moeten komen hoe deze best practices en geleerde lessen het meest effectief gedeeld kunnen worden. 

Keerzijde
Er is natuurlijk wel een keerzijde aan het werken in een ecosysteem.

1. Afhankelijkheid. Je bent afhankelijk van de spelregels en beslissingen van het leidende bedrijf. In casu er is een initiator c.q. leidende organisatie. 
2. Minder waardecaptatie. Een deel van de toegevoegde waarde die je genereert, wordt waarschijnlijk geabsorbeerd door het ecosysteem. Hierover zullen natuurlijk wel afspraken gemaakt moeten worden, namelijk hoe elke bijdrage van elke speler gewaardeerd gaat worden. 
3. Concurrentie. In een bestaand ecosysteem is de kans groot dat een aantal samenwerkende partijen, in een andere setting zelfs jouw concurrenten kunnen zijn. Hoe ga je om met aspecten als vertrouwen, gelijkwaardigheid, transparantie, ed. ?

Conclusie: een strategische overweging

Initiëren of participeren in een ecosysteem? That’s the question! Alhoewel, het is sterk afhankelijk van jouw ambities,  competenties, doelstellingen en de marktpositie van jouw organisatie. Beide keuzes bieden unieke kansen en uitdagingen. Voor organisaties met meer dan voldoende middelen, een sterke brand en een unieke visie op toekomstige ontwikkelingsrichtingen kan het initiëren van een ecosysteem een strategische zet zijn. Voor anderen kan participatie in bestaande ecosystemen de meest pragmatische en rendabele keuze zijn.

In een steeds meer verbonden wereld, waar waarde wordt gecreëerd door samenwerking en netwerken, is één ding zeker: stilzitten is geen optie. De keuze is aan jou.

Mocht je hier een keer over willen sparren? Neem dan contact met ons op, we helpen je graag!

AlliantiePartners

Prof.dr.Toni Sfirtsis
AlliantiePartners

Op 11 oktober is er een weer een groep begonnen aan onze Leergang Alliantiemanagement. Deelnemers vanuit verschillende sectoren hebben er voor gekozen om zich verder te bekwamen in alliantiemanagement. Blijkbaar wisten zij wat alliantiemanagement betekent. Weet jij dit ook?

Alliantiemanagement

Alliantiemanagement is een begrip wat niet bij iedereen gelijk een belletje doet rinkelen. Maar het is eigenlijk vrij eenvoudig. Wat we bedoelen met alliantiemanagement is dat we professioneler met andere organisaties willen samenwerken. Om tot meer succes te komen. Want nog steeds is de slagingsfactor van samenwerkingsverbanden onder de 50%. Terwijl het belang van samenwerken steeds belangrijker wordt. Want wie nog denkt dat samenwerken niet nodig is in de huidige tijd, hoeft dit artikel eigenlijk niet verder te lezen….!

Waarom wil je samenwerken?

Voor diegenen die wel het belang van samenwerken zien, is het wellicht interessant om te weten hoe zo’n eerste lesdag dan verloopt. Uiteraard stellen alle deelnemers zich voor. Maar ook geven de deelnemers aan wat ze willen leren; waarom zijn ze hier? De eerste dag staat daarbij vooral in het teken van de vraag waarom je wilt samenwerken. De waarom vraag wordt veel te weinig gesteld. Hoe draagt een samenwerking bij aan jouw eigen doelstellingen? Want samenwerking is nooit een doel op zich. Het moet een bijdrage leveren aan jouw doelstellingen. Alleen een gemeenschappelijk doel formuleren is gewoon niet genoeg. Er spelen altijd eigen belangen van de betrokken organisaties. En die moeten dus idealiter volledig transparant op tafel komen. 

Bouwstenenmodel

We hebben tijdens deze eerste lesdag gesproken over eigen belangen, gezamenlijke belangen, de modellen die je kunt gebruiken om dit inzichtelijk te maken en de rol van vertrouwen in de samenwerking. Ook hebben we ons model om een samenwerking te ontwerpen geïntroduceerd: ons bouwstenenmodel. Een model dat al ruim tien jaar zijn waarde heeft bewezen in de praktijk.  

... die illusie is in ieder geval wel vervlogen!

Zo’n eerste dag is eigenlijk best overweldigend. En voor degenen die nog in de veronderstelling waren dat professioneel samenwerken wel iets is dat je zo even doet, is die illusie in ieder geval wel vervlogen (maar die mensen zaten eigenlijk niet in deze groep 😊)

Wij kunnen natuurlijk dagen praten over professioneel samenwerken, of anders gezegd alliantiemanagement. Zou je deelnemen aan onze leergang Alliantiemanagement, dan ervaar je zelf waarom dit zo is. Durf jij die uitdaging aan? 

Wim Witteveen

AlliantiePartners

“We denken ten onrechte dat wij de wereld kunnen maken”

Geen heil in de politiek?

Ik heb me in het verleden als (vrijwillig) bestuurslid actief bemoeid met lokale politiek. Vol bewondering keek ik naar gemeenteraadsleden, die er vaak oprecht wat van wilde maken. Helaas zorgt de gedachte van een maakbare wereld in de meeste gevallen voor teleurstellende resultaten. 

De landelijke politiek worstelt eveneens met het idee dat de wereld maakbaar is. De uitspraak “Het systeem moet anders” zal de komende maanden dagelijks talkshows vullen. Dit is een overschatting van de mensheid. Alsof wij mensen het systeem kunnen bepalen….

Vechten tegen de natuur

Het ‘Echte Systeem’ is er al miljoenen jaren, in al zijn complexiteit. En op de een of andere manier weigeren nog heel veel mensen systematisch om zich hieraan over te geven. Gelukkig vinden er zowel maatschappelijk als in het bedrijfsleven bewegingen plaats, die hoop geven op de overgave aan het echte systeem. Of je het nu de “natuur” noemt of het “universum” dat is mij om het even.

We kunnen zoveel leren van de natuur om ons heen. Ik maak regelmatig lange wandelingen door het duinreservaat bij mij in de buurt en ik leer daar meer over samenwerken dan bijvoorbeeld tijdens een congres. Een Alliantie Society wandeling met Eric de Blok door Burgers’ Zoo heeft mij ook geïnspireerd om anders te kijken naar wat er daarbuiten allemaal gebeurt en hoe ver we soms weg zijn geraakt van dat wat het meest voor de hand ligt. 

Een andere kijk op de zaak

Tijdens de Leergang Alliantiemanagement nemen we deelnemers mee in een kijkje naar “het grotere plaatje”. We kijken naar de huidige wereld, waar chaos, onvoorspelbaarheid, verschillende waarheden, volatiliteit en onzekerheid de actuele status goed omschrijven. 

Hoe overleven we als soort, maatschappij, bedrijf, gezin en persoon? 

Het vraagt ons om een andere mindset; onszelf overgeven aan hoe het is en hoe we zijn. Ermee akkoord gaan en dan gaan bouwen. En dan de vraag stellen: ”Wat kan ík bijdragen aan het doel om er met zijn allen iets moois van te maken?”. Als je denkt het antwoord te hebben komt de volgende vraag: “Wie en wat heb ik nodig (sourcing) en wie of wat heeft mij nodig om het vraagstuk dat voor ons ligt op te lossen?”. 

Andere verhoudingen

Dán pas begint het echte samenspel. De spelers met wie je ‘aan tafel’ zit moeten met de kaarten open deze vragen samen met jou gaan beantwoorden. Hebben we het dan helemaal niet over geld verdienen? Oh, jawel hoor, want alles wat we doen heeft waarde. Een efficiënte werking van het ecosysteem zorgt bijna automatisch voor de juiste allocatie van middelen en beloning.

“Een efficiënt ecosysteem zorgt automatisch voor de juiste allocatie van middelen en beloning”

Niet maakbaar

Het zogenaamde “ecosysteem” hoeven we niet te maken, want dit is er al. We spelen alleen heel erg vaak niet mee. Of we spelen vals en dan worden we er uiteindelijk uitgeknikkerd. Als we dit spel zuiver spelen, dan bewegen we ons mee met de flow. We hoeven minder hard te knokken, zodra we in onze kracht zitten en de energie stroomt vanzelf de goede kant op. 

“Nature and nurture”

Het is niet zo eenvoudig om vast te stellen waar nu echt onze persoonlijke kracht zit en wat we hier te brengen hebben. Een plant die in de woestijn is opgegroeid is ontworpen om daar een bijdrage te leveren. We zijn als mensen ook ontworpen om in onze eigen omgeving een bijdrage te leveren. Kwestie van pure biologie. Dat is lastig te beïnvloeden.  

Tijdens onze opvoeding worden we voor een groot deel gevormd en bewapend om te kunnen overleven. Sommige gewoontes waren in onze jeugd effectief, maar zijn nu niet meer effectief. Dat vraagt om bewustwording en vaak helpt een goede crisis ons om daar eens even goed naar te kijken en oude patronen te doorbreken. 

Ieder zijn rol

Het begin van samenwerken ligt bij zelfbewustzijn en zelfreflectie. Het helpt ons in het maken van keuzes voor welk vraagstuk we willen gaan aanpakken (missie en strategie) en met die bijdrage aan de oplossing geld te verdienen om continuïteit te waarborgen. We hebben daarin allemaal een natuurlijke rol. De rol van de overheid als speler is in mijn ogen het faciliteren van deze ecosystemen en het insluiten (inclusie) van mensen of organisaties die een bijdrage kunnen leveren.  Doet een overheid dat niet, dan is deze ineffectief en misbaar.

Het juiste pad

Moeten we dan stoppen met alles wat we aan het doen zijn? Ik denk dat het meer energie geeft om ergens mee te beginnen (veranderen van mindset) en vanuit daaruit keuzes te maken. En je voelt en ziet vanzelf wanneer je op de goede weg zit. Dan vallen er ineens knikkers in je bakje die je van tevoren niet had verwacht. En dan willen er ineens meer mensen voor jouw organisatie werken, omdat de goede energie voelbaar is.  

“Het wordt tijd dat we meespelen in het spel van het Echte Systeem, met spelregels die al miljoenen jaren gelden”

Hoe begin ik?

Prof. Dr. Toni Sfirtsis deelt in zijn blogs en whitepapers regelmatig modellen en stappenplannen over ecosystemen en hoe dat zou kunnen werken voor jou als organisatie. 

Ik beschouw die theorie zowel praktisch als disruptief. Het is raadzaam om ecosystemen te implementeren op een andere manier, dan waarop we andere samenwerkingsmodellen in het verleden hebben geïmplementeerd. De maakbaarheid van onze omgeving is een illusie. 

In plaats van te denken dat we de wereld kunnen ‘maken’, wordt het tijd dat we gaan meespelen in het spel van het Echte Systeem, volgens de spelregels die al miljoenen jaren gelden. Hoe doen we dat? Kijk eens goed naar wat er (letterlijk) buiten gebeurt. Geef al je zintuigen de kost. Kijk oprecht naar jezelf met de vraag: “Wat kom ik eigenlijk doen hier, in dit wonderbaarlijke systeem en met wie kan en wil ik meedoen?” 

Hulp nodig? Laat het me gerust weten. 

Emile Kouwenhoven

AlliantiePartners

Vorige week dinsdag (19 september) sprak Koning Willem Alexander voor de tiende maal de troonrede uit. Ik heb n iet alle troonredes erop nageslagen, maar de Koning heeft het als symbool van nationale verbondenheid in zijn publieke optredens vaak over samenwerking. Ook deze tiende troonrede geeft een mooi inkijkje in de stand van samenwerking in Nederland anno 2023.

Sociale relaties
Het eerste deel van de troonrede onderstreept het belang van sociale relaties voor allerlei type samenwerkingen waarin wij als Nederlanders betrokken zijn en waarmee wij Nederland bouwen aan (brede) welvaart. In onderstaande passages wordt dit mooi verwoord. De rol van bibliotheken als ontmoetingsplek maakt dit belang van ontmoeting heel tastbaar.

“Nederland blijkt keer op keer een land van ondernemende en initiatiefrijke mensen die voor en met elkaar het goede willen doen, in verbondenheid met hun buren, dorp, stad, vereniging of regio.

Ik ontleen er de vaste overtuiging aan dat het maatschappelijk weefsel van onze samenleving bescherming verdient. Er schuilt een grote samenbindende kracht in alles wat mensen met elkaar bereiken in het kleine, het dagelijkse, het gewone. Verbinding ontstaat waar mensen bij elkaar komen. Dat is niet vanzelfsprekend, maar vraagt blijvende aandacht en inzet van ons allemaal.

Ook wil het kabinet de openbare bibliotheek op zoveel mogelijk plaatsen terugbrengen, als plek waar mensen kunnen lezen, leren en elkaar ontmoeten.”

Normen en waarden
Naast de gelegenheid om elkaar te ontmoeten zijn ook gedeelde normen en waarden een belangrijke basis onder het veelheid aan samenwerkingsverbanden die wij in Nederland nodig hebben om de uitdagingen van deze tijd aan te kunnen. Het ontbreken van gedeelde normen en waarden en de toename van botsende  waarden (zoals bijvoorbeeld economische versus ecologische waarden) maken samenwerking er niet makkelijker op.

“Onderhoud van de democratie is niet iets van de overheid alleen. Het vraagt iets van ons allemaal. Democratie is veel meer dan je stem uitbrengen – het is een houding. Het is de bereidheid te luisteren, begrip op te brengen voor andere standpunten en een zorgvuldige afweging van belangen te maken. 

Als verschillen van opvatting verharden tot onoverbrugbare tegenstellingen, tast dat onvermijdelijk het vertrouwen in onze democratische instituties aan, en daarmee het maatschappelijk weefsel dat ons als samenleving bij elkaar houdt.”

Solidariteit
Niet alleen botsende waarden maar ook de afname van onderlinge solidariteit kan voor haarscheurtjes zorgen in onze samenwerkingen. En het samen constructief werken aan de verwerking van onze onvermijdelijke onderlinge conflicten vereist dan ook continue aandacht.

“Voor lang niet iedereen zijn een fatsoenlijk huis, een goede gezondheid en een veilige thuissituatie vanzelfsprekend. Niet elk kind krijgt dezelfde kansen op een goede toekomst en niet iedere inwoner van ons land voelt zich gehoord en gezien. Er is nog altijd discriminatie en racistische uitsluiting in de samenleving.

Ook daarom blijft de verwerking van het slavernijverleden juist na dit herdenkingsjaar in het hele Koninkrijk hoog op de agenda staan. Zodat we na erkenning en excuses samen mogen werken aan heling, verzoening en herstel.”

Drie basis ingrediënten voor samenwerking (HOE) in Nederland:

1. constructief omgaan met conflicten 
2. gedeelde normen en waarden
3. hechte sociale relaties. 

Deze herkennen we ook in ons bouwenstenenmodel uit onze adviespraktijken. Maar WAAROM zijn deze zo van belang? Zijne Majesteit beschrijft namens het kabinet drie buitenlandse en vijf binnenlandse uitdagingen waarin expliciet de dynamiek van samenwerking een sleutelrol vormt. 

Buitenlandse uitdagingen: Geopolitiek, handel en ontwikkelingssamenwerking

Geopolitiek: “In een wereld van toenemende dreiging en machtspolitiek is versterkte internationale samenwerking van groot belang, zowel binnen de EU als met andere gelijkgestemde landen, zoals de Verenigde Staten. Nederland steunt het uitgangspunt van ‘open strategische autonomie’. Europa moet minder afhankelijk worden van Rusland, China en andere landen.” 

Handel: “Ook in het internationale handelsbeleid werkt het kabinet aan economische weerbaarheid en het verlagen van ongewenste strategische afhankelijkheden.” 

Ontwikkelingssamenwerking: “Op het gebied van ontwikkelingssamenwerking richten we ons op de grondoorzaken van armoede, terreur, irreguliere migratie en klimaatverandering. Dat draagt niet alleen bij aan het bereiken van de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties, maar ook aan de stabiliteit en welvaart in de wereld.”

Binnenlandse uitdagingen: Sociaal domein, onderwijs, volkshuisvesting, Arbeidsmarkt, Zorg

Sociaal domein: “Kansengelijkheid, bestaanszekerheid en perspectief bieden aan mensen, vormen de kern van de ambitie waarmee dit kabinet aan de slag is gegaan – in goede samenwerking met gemeenten, provincies en waterschappen. De publieke dienstverlening is de plek waar mensen de overheid vaak voor het eerst tegenkomen. Daar, bij het overheidsloket, moet vertrouwen ontstaan.”

Onderwijs: “Het kabinet blijft inzetten op de aanpak van het lerarentekort, onder andere door regionaal de samenwerking tussen scholen, lerarenopleidingen en gemeenten te bevorderen.”

Volkshuisvesting: “Op het gebied van de volkshuisvesting en ruimtelijke ordening neemt het kabinet de regie om met overheden, bouwers en corporaties meer betaalbare woningen te bouwen. Door in iedere regio bouwafspraken te maken, extra locaties aan te wijzen en financiële steun te geven.”

Arbeidsmarkt: “Voor de arbeidsmarkt is samen met werkgevers en werknemers een uitgebreid pakket maatregelen ontwikkeld dat nu wordt uitgevoerd. Het is belangrijk dat zoveel mogelijk mensen de kans krijgen op een baan, voor hun persoonlijke ontwikkeling, maar ook omdat ons land iedereen nodig heeft. Omdat de arbeidsmarkt verandert, is het belangrijk dat werkenden zich tijdens hun loopbaan blijven ontwikkelen. Het kabinet ondersteunt dit via het Nationaal Groeifonds en met regelingen die bijvoorbeeld gericht zijn op leren en ontwikkelen in het mkb.” 

Zorg: “Met de recent gesloten zorgakkoorden is de basis gelegd om de zorg goed, toegankelijk en betaalbaar te houden voor komende generaties. Hiermee worden curatieve zorg en langdurige zorg beter met elkaar verbonden. Met bijzondere aandacht voor meer regionale samenwerking tussen huisartsen, wijkverpleging, ziekenhuizen, gemeenten en andere partijen.”

Samenwerking als kerncompetentie voor publieke leiders
Kortom, er valt nogal wat te winnen voordat wij als Nederland in staat zijn om goed samen te werken. Maar, zien onze organisaties dit ook en is er voldoende oog voor de complexiteit van samenwerking (tussen organisaties)? Wij zouden graag zien dat organisaties hier (nog) meer oog voor hebben. Dat zij samenwerking als kerncompetentie gaan zien. En deze competentie ook concreet in hun interne opleidingsaanbod aanbieden. 

Een specifieke paragraaf laat mooi zien dat wat er in veel verschillende sectoren speelt; samenwerking is van belang om professionals in de uitvoering meer ruimte te geven om maatwerk te kunnen bieden. En daarmee in staat te stellen om met elkaar, met meerdere organisaties, integraal te kunnen werken. 

Daarom is het cruciaal om uitvoeringsorganisaties eerder te betrekken bij het maken van nieuw beleid, ruimte te geven aan de professionals in de uitvoering,en meer oog te hebben voor de uitvoerbaarheid en gevolgen van wet- en regelgeving.

Huidige wet- en regelgeving en versnipperde geldstromen zoals weergegeven in de Miljoenennota zitten dit voorlopig nog regelmatig in de weg. 

Leiderschap
Een belangrijke uitdaging voor het publieke leiderschap is om de randvoorwaarden te creëren waarin maatwerk en publieke dienstverlening naar een hoger plan kan worden getild. En dit is dan weer een essentiële voorwaarde om het vertrouwen in de overheid zelf op een hoger peil te krijgen. Want met mooie woorden alleen gaan we daar niet komen. Met nieuwe energie bieden wij het komende jaar onze (publieke) leiders onze ondersteuning aan om Nederland op een hoger samenwerkingsniveau te krijgen. Om zo van Nederland een nog veel mooier land te maken.

Jorrit Hoekstra
AlliantiePartners